Werner Herzog

De Duitse regisseur Werner Herzog kroop in zijn pen en schreef met ‘Het schemeren van de wereld’ het ontluisterende verhaal van Hiroo Onoda, de Japanse soldaat aan wie het einde van WOII voorbijging en die zich dertig jaar lang verschool in de Filipijnse jungle.

Herzog ontmoette Onoda een aantal keren aan het eind van de jaren negentig. Op basis van hun gesprekken schreef hij dit indringende boek dat balanceert tussen novelle en documentaire. Hij schetst het portret van een man die zich in een haast surreëel extreme situatie bevindt. Het is een thema dat in heel zijn oeuvre terugkeert: de fascinatie voor de outsider die buiten de maatschappij valt, die niet door de wereld wordt begrepen en in zijn eentje over een zelf gebaand pad verder trekt. Wat doet dat met een mens? Als je van alles en iedereen bent losgezongen, hoe onderscheid je waarheid dan nog van droom?

In zijn doeltreffend spaarzame proza slaagt Herzog erin je een glimp te tonen van het onbevattelijke: ‘een vormloze tijd van slaapwandelen, hoewel alles echt is, direct, tastbaar, gruwelijk en onherroepelijk in zijn presens – de jungle, het moeras, de bloedzuigers, de muskieten, het gekras van vogels, de dorst, het jeuken van de huid.’ Hoe in de vergetelheid van de jungle ieder besef van tijd verdampt. ‘Een nachtvogel krast en een heel jaar is verstreken. Een druppel water op een groeiend blad aan een tros bananen vangt even een zonnestraal op, en weer is er een jaar verstreken.’

Herzog schreef een broeierig boek waarin hij Onoda’s spookachtige leven in de jungle, schemerend tussen droom en werkelijkheid, weet te vangen als een koortsig visioen. Met een minimum aan woorden brouwt hij krachtige, bedwelmende beelden en gaat hij op zoek naar het punt waar waanzin en heldendom elkaar raken.

Door Jan Dertaelen