De klassieker van Aimé Césaire (1913-2008) is na 72 jaar (sic!) eindelijk vertaald in het Nederlands door Grâce Ndjako. Zij vat zijn visie zo samen: "Voor Césaire is dekoloniseren niet alleen een stap in de redding van Europa. Want in zijn huidige staat is Europa onverdedigbaar.
Zoals Lode Vanoost schrijft in De Wereld Morgen legde Aimé Césaire de brute contradictie uit van het westerse zelfverklaarde vooruitgangsdenken met de praktijk van de kolonisering en dat de Tweede Wereldoorlog volgens Césaire voor koloniserend Europa een ontnuchterende confrontatie was met de eigen praktijken in de kolonies, die nu door een concurrerende grootmacht op eigen Europese volkeren werden toegepast. 
Een klassieker die in elk boekenrek een prominente plaats verdient.

Boekentip gelezen in de Campagnebrief van Hand in Hand.

De naamloze verteller van ‘Kassa 19’ is het soort personage waar je niet op uitgekeken raakt: buitenissig en onvoorspelbaar, moeilijk te peilen en toch vreemd vertrouwd, sprekend met een excentrieke stem die je nooit eerder hebt gehoord en waar je geen genoeg van krijgt. Ze geeft niet veel details over zichzelf prijs, en toch is dit een uiterst intiem boek over een jonge vrouw die worstelt met het leven. Ze is een buitenbeentje dat de dagen in bad doorbrengt, haar woede-uitbarstingen niet onder controle krijgt en te veel sigaretten rookt.

En ze leest. Ze leest alsof haar leven ervan af hangt, en in zekere zin gelooft ze dat dat ook zo is. Ze zoekt in de literatuur naar een sprankel die in het dagdagelijkse bestaan ontbreekt. In essentie gaat ‘Kassa 19’ over lezen en over schrijven, en over de diep verborgen plek waar beide elkaar vinden. Want in de kern is er weinig verschil tussen lezen en schrijven. Ze hebben hun wortels in dat geheimzinnige gebied in de mens waar de verbeelding leeft en heerst, waar het geschreven woord resoneert en werelden laat ontstaan.

‘Kassa 19’ is allesbehalve een conventionele roman. Het is een wirwar van verhalen die elkaar doorkruisen en verzwelgen en uit elkaar ontstaan. De jonge vrouw is niet alleen een obsessieve lezer, ze heeft ook een compulsieve drang om verhalen te verzinnen. Het kleinste detail is genoeg om haar verbeelding op hol te doen slaan. Geef haar een vinger en ze verzint je arm erbij. Niet alleen je arm maar ook je tenen, je jas en het huis waarin je woont.

Bennett serveert een staaltje vitaal en krachtig schrijven, sierlijk en bezwerend. Haar taal kolkt van poëzie en schrijfplezier, zo aanstekelijk dat je dit bekoorlijk bizarre boek na de laatste pagina meteen weer openslaat bij het begin.

De Duitse regisseur Werner Herzog kroop in zijn pen en schreef met ‘Het schemeren van de wereld’ het ontluisterende verhaal van Hiroo Onoda, de Japanse soldaat aan wie het einde van WOII voorbijging en die zich dertig jaar lang verschool in de Filipijnse jungle.

Herzog ontmoette Onoda een aantal keren aan het eind van de jaren negentig. Op basis van hun gesprekken schreef hij dit indringende boek dat balanceert tussen novelle en documentaire. Hij schetst het portret van een man die zich in een haast surreëel extreme situatie bevindt. Het is een thema dat in heel zijn oeuvre terugkeert: de fascinatie voor de outsider die buiten de maatschappij valt, die niet door de wereld wordt begrepen en in zijn eentje over een zelf gebaand pad verder trekt. Wat doet dat met een mens? Als je van alles en iedereen bent losgezongen, hoe onderscheid je waarheid dan nog van droom?

In zijn doeltreffend spaarzame proza slaagt Herzog erin je een glimp te tonen van het onbevattelijke: ‘een vormloze tijd van slaapwandelen, hoewel alles echt is, direct, tastbaar, gruwelijk en onherroepelijk in zijn presens – de jungle, het moeras, de bloedzuigers, de muskieten, het gekras van vogels, de dorst, het jeuken van de huid.’ Hoe in de vergetelheid van de jungle ieder besef van tijd verdampt. ‘Een nachtvogel krast en een heel jaar is verstreken. Een druppel water op een groeiend blad aan een tros bananen vangt even een zonnestraal op, en weer is er een jaar verstreken.’

Herzog schreef een broeierig boek waarin hij Onoda’s spookachtige leven in de jungle, schemerend tussen droom en werkelijkheid, weet te vangen als een koortsig visioen. Met een minimum aan woorden brouwt hij krachtige, bedwelmende beelden en gaat hij op zoek naar het punt waar waanzin en heldendom elkaar raken.

Met ‘Manosque’ schreef de Franse auteur Jean Giono (1884 – 1970) een adembenemend mooie liefdesverklaring aan de Provence. Een zoektocht naar de ziel van zijn geboortegrond. ‘Ze is mijn vlees, deze aarde die rood is van tijm; de takken hebben mijn huid opengehaald, ik zit onder het loof, en nu ben ik als een kleine hagedis, helemaal gekapseisd met mijn grote onstuimige hart.’

Het is een eigenaardig en betoverend boek. Als er al sprake is van iets als een intrige, dan neemt die de vorm aan van een wandeling. Een omtrekkende zwerftocht waarbij Giono je doorheen de dorpen, de heuvels en de seizoenen loodst. Hij laat de mensen aan het woord die deze streek bewonen, de herders en boeren, smeden en mandenvlechters, schoenmakers en cafébazen. Hij vertelt over de waterputten, de lucht die smaakt naar vlinders, de zaden die in de heuvels liggen te wachten, de weidse, winderige vlakte. Giono schildert geen bucolische taferelen. Hij legt het oeroude, meedogenloze karakter en de onmenselijke schoonheid bloot van een land dat zich niet laat temmen. Een mythisch land dat leeft en voelt en dat zijn eigen wetten stelt.

Al in zijn prachtige debuut Heuvel, over de inwoners van een piepklein gehucht die bezeten zijn door het idee dat de heuvel waarop ze wonen zich tegen hen heeft gekeerd, thematiseerde hij dat ontembare en eigenzinnige van het land. Bij Giono komt alles tot leven. Bezield door een heidens pantheïsme krijgt alles een eigen stem. De bomen en de kruiden, de stenen en de bronnen, de dieren en de wind. ‘We horen het zingen van dat alles. De wereld zingt met haar mooie lage stem.’

Giono schrijft in een lijfelijke, sensuele taal. Je hoort er echo’s van Homeros en Ovidius in, maar ook de vitalistische energie van Walt Whitman. Die bruisende levenskracht vibreert ook in Kiki Coumans’ vertaling. Ze doet Giono’s poëtische, gespierde taal alle eer aan en maakt van dit boek een genot om lezen.

Dit is zo´n roman waarbij ik meteen van de daken wil dat het wat in me teweeg brengt.
Het vertelt het verhaal van twee vrouwen María en Alicia. De eerste is de grootmoeder van de tweede maar ze kennen elkaar niet. María laat al vroeg haar kind achter bij haar familie en trekt naar de stad om geld te verdienen. Alicia groeide in welvaart op tot haar familie alles kwijtgeraakt. Ze zit gevangen in een laagbetaalde baan en een onbevredigende relatie. María raakt betrokken in de wijkvereniging en gaat meer en meer op haar zelfstandigheid staan, zich bewust van de grenzen die ze steeds weer moet bevechten. De grenzen van haar vrouw zijn, arbeidster, van de wijk waar ze in wonen, de opleiding die ze niet kregen,...het geld en de macht die ze niet hebben.
De Spaanse dichteres Elena Medel weeft de ontelbare vormen van fysiek, structureel en emotioneel geweld op vrouwen in elkaar in een heel sterk en realistisch verhaal. En geeft zo een gezicht aan de onzichtbare vrouwen die zoveel in hun mars hebben.
Dit boek verdient om gelezen te worden, voor alle María´s en Alicia´s van deze wereld.

Quote:
"María, kijk eens naar je handen, zou Pedro tegen haar willen zeggen: kijk eens naar je gebarsten handen, ik heb je nooit met andere handen gekend, maar in de loop der tijd zijn ze bedekt geraakt met de stront van anderen, laag na laag van familie zus en zo, en die en die directeur. María, voel eens aan je rug, zou Pedro tegen haar willen zeggen: voel eens aan je rug die zeurt van al dat dweilen uitwringen, van al dat bukken om hardnekkige vlekken van de vloer te schrobben. ....Goed dan Pedro...we gaan samenwonen.....En dan? Wat voor plaats zal ik dan hebben?...Wat zal mijn positie zijn in onze relatie?"

Meer: bekijk hier het inkijkexemplaar

Julian Barnes’ Elizabeth Finch leest als een viering van het onafhankelijke, compromisloze denken. De verhaallijn is vrij minimaal en voor de psychologische diepgang van de personages hoef je dit boek ook niet te lezen. Barnes biedt je iets anders: zwenkend tussen roman en essay serveert hij een knap staaltje cultuurfilosofie. Hij wijst ons op de complexiteit van de geschiedenis, en hoe die door de mens stelselmatig wordt gekortwiekt in een poging het heden naar zijn hand te zetten. Voor de oplettende lezer schuilt daar een niet mis te verstane kritiek op onze huidige tijd in.

Meer: kijk hier het boek in

Met Against the Loveless World schreef Susan Abulhawa opnieuw een prachtige roman over het dagelijks leven van de Palestijnen. Het is meeslepend, angstaanjagend, revolterend en hartverscheurend. Onmogelijk om weg te leggen.
“Er kan nu niet meer over getwijfeld worden: Susan Abulhawa toont definitief en onweerlegbaar aan dat ze een literaire hoogvlieger is. Wie haar twee vorige boeken al kende en apprecieerde wordt niet teleurgesteld.
Meer zelfs, Abulhawa zet een stap verder en toont dat ze haar literair talent kan inzetten voor een intens verhaal dat boeit van de eerste pagina tot de laatste slotzin.”, schrijft Lode Vanoost van De Wereld Morgen. Hij is wellicht haar grootste fan in ons land maar ik ben het helemaal met hem eens.

Meer info:
- recensie Lode Van Oost op De Wereld Morgen
- 2020: Winner Palestine Book Award

Louise Glück componeert haar gedichten alsof het kortverhalen zijn. In ‘Winterrecepten voor het collectief’ - haar eerste bundel sinds ze in 2020 de Nobelprijs won - nodigt ze je uit in een raadselachtige, moeilijk te peilen ruimte. Een wereld waar sneeuw valt en de wetten van een bevroren seizoen gelden. Sterren flonkeren tussen de takken, dennenbomen werpen hun schaduw. Er heerst iets onheilspellends en toch kan je er ook warmte en geborgenheid vinden, als kleine verrassingen die tussen de regels verstopt zitten.

Haar vrije verzen balanceren tussen heldere precisie en schijnbaar nonchalant parlando, ze klinken informeel en toch zijn ze met de grootst mogelijke nauwkeurigheid in elkaar gezet. Radna Fabias weet dat evenwicht perfect te bewaren. Haar vertaling leest vlot en ongedwongen, en tegelijk valt op hoe secuur er aan de taal is geveild.

Glücks poëzie is intiem en reflectief maar nooit sentimenteel. Wanneer ze haar kwetsbaarheid toont, doet ze dat niet voor jou, de lezer, maar voor zichzelf: de dichter die zich een voorzichtige mildheid aanmeet om de confrontatie te verzachten met een leven dat naar zijn einde loopt. Ieder gedicht handelt op zijn eigen manier over vergankelijkheid maar tegelijk wordt benadrukt dat ook vergankelijkheid een illusie is waar we ons niet door mogen laten misleiden. ‘Alles is verandering, zei hij, en alles is verbonden. / Ook komt alles terug, maar wat terugkomt is niet / wat heenging.’

Verlies en metamorfose zijn de thema’s die de gedichten in deze bundel overspannen en samenhouden. De onvermijdelijkheid van verlies naarmate het leven vordert, en de weerspannigheid van het leven dat zich telkens opnieuw aanpast. Of hoe verlies dwingt tot transformatie.

Meer:
- 2020: Nobel Prize Literature

Mariana Mazzucato liet zich al eerder opmerken met “De ondernemende staat”, waarin ze de mythe ontkracht dat alle ontwikkeling en vooruitgang vanuit de privésector komt. In “Moonshot” buigt ze zich verder over de rol van de overheid, die zich vandaag maar al te vaak opstelt als een reparateur die intervenieert bij crisis (bijvoorbeeld bij de bankencrisis, covid-pandemie,...). Volgens Mazzucato zijn deze tussenkomsten in crisis alleen maar effectief wanneer de staat beschikt over relevante vaardigheden om op te treden en wanneer ze effectief slagkracht heeft in cruciale domeinen zoals economie, gezondheid, milieu,... . Nu zijn die vaak uitbesteed aan de privé. Tevens moet de overheid hierin ambitieuze doelen durven stellen (de zogenaamde moonshots, zo ambitieus als ooit het plan was om naar de maan te gaan) en zich afvragen wat er nodig is om een beleid te voeren waarbij alle mensen gebaat zijn en de grenzen van onze planeet gerespecteerd worden. Zoals de ondertitel (grootse missies voor de hervorming van het kapitalisme) aangeeft, ziet Mazzucato veel heil in de samenwerking tussen publieke en private actoren en wil ze het kapitalisme herdenken. Iets waar ik minder optimistisch over ben. Niettemin is dit een zeer interessant boek dat ons uitdaagt om na te denken over een meer actieve, vooruitkijkende en innovatieve overheid, in dienst van haar bevolking. Iets wat nu te vaak en te snel als onrealistisch bestempeld wordt.

‘De laatste zomer’ van Lydia Millet is een meedogenloos staaltje klimaatfictie. Een apocalyptische storm teistert de V.S. Terwijl hun ouders zich vergrijpen aan elkaar en aan de drankenkast, vertrekt een groep jongeren op een odyssee door het verwoeste binnenland. Millet is helder in haar boodschap: de ecologische knoeiboel van vorige generaties zal door de huidige generatie jongeren moeten worden opgeruimd. En de kwaadheid daaromtrent is volstrekt legitiem. Om ons te hoeden voor de catastrofe die er zit aan te komen, is een radicale verandering van leven en denken nodig. En die kentering kan er alleen komen in de vorm van een nieuwe, bewuste en geëngageerde garde van jonge mensen. De aantrekkingskracht van deze roman zit in de donkere humor die van de pagina’s druipt, de strakke, afgemeten zinnen die het verhaal met een rotvaart voortstuwen. ‘De laatste zomer’ is het verbijsterende verslag van een wereld die ten onder gaat, en die we voorlopig nog de onze noemen.